Nga Xhafer Martini
Mësuesit e tjerë të Cerenit, kolegë me mua, ishin nga fshatrat rreth e rrotull; në çdo mbrëmje shkonin në shtëpi. Megjithatë kishin sjellë nga një dyshek dhe jorgan në “odën e mësuesve” dhe rrinin ndonjë natë aty… Këshilli i fshatit na kishte futur në një shtëpi të braktisur të një familjeje që ishte arratisur. Nuk bënte as për stallë, pale më për mësues. Banja ishte jashtë, nja dhjetë metra nga dera e jashtme. Të paktën ta kishin vendosur pak më larg. Vetëm emrin kishte të tillë. Ajo ishte formuar nga dy dërrasa që i kishin ngulur përballë njëra-tjetrës, pa derë dhe pa mbulesë. Për ujë as që bëhej fjalë. Ishte mbasdite janari dhe kishte rënë shumë borë. Isha i vetëm në atë që mund të quhej dhomë dhe po lexoja një roman. Nuk më kujtohet kush ma solli lajmin që shkollat ishin mbyllur për një afat të pacaktuar për shkak të borës së shumtë. Në Ceren natyra të gënjente. Atje borë binte shumë, por erë nuk frynte. Rrugët ishin të hapura. Që atje ku isha, vëreja se rrugët dredhonin si plagë të bardha. Nuk kishte më shumë se tri-katër orë ditë, por unë atëherë isha në moshën më të mirë. Mund të shkoja edhe nesër në shtëpi, por nuk i dihej kohës. E nesërmja mund të sillte borë të re, rrugë të zëna. Kisha shumë besim tek gjendja ime fizike. Rrëshqita tatëpjetë kodrës së Çernejvës me një shpejtësi të pabesuar dhe në lokalitetin e Sllovës kam arritur me diell. Rruga vazhdonte të ishte e hapur dhe me një orë natë me siguri do të trokisja në derën e shtëpisë sime. Lodhje nuk ndjeja aspak. Por muzgu në dimër, sidomos në kohë me borë, bie papritur. Kur mbërrita në Shumbat, u njoha me një realitet tronditës: tani nuk kishte më rrugë të hapura: Frynte një erë e tërbuar që vinte nga Veriu dhe gjithçka ishte bërë dystë. Një burrë në gjysmë të moshës, po shkarkonte kalin me dru që e kishte sjellë nga mali.
– Për ku kështu, or djalë? – më pyeti ai.
– Për në Fushë Alie, – i thashë.
– Kthehu dhe rrimë sonte. Nuk shkohet në Fushë Alie se nuk ka rrugë.
– Faleminderit, – i thashë. – Kur kam ardhur deri këtu, këtu e në Fushë Alie nuk e kam fare problem.
Po të ishte rruga e hapur, vërtet nuk e kisha problem. E çava borën me forcë dhe me shpejtësi rreth njëqind metra, por shpejt e kuptova se ishte një gjë e pamundur. Nuk e kisha menduar se mund të errësohej kaq shumë në një mot me borë, jashtë në fushën e hapur. Palltoja më ngriu në trup. Më dukej se isha mbuluar me llamarinë dhe jo me pallto të re. Qerpikët dhe flokët ishin mbuluar me akull. Rrugë nuk kishte dhe unë ecja kot, të dalë ku të dalë. Gjithnjë e më avash i hidhja hapat dhe e kuptova se isha i humbur. Diçka u shfaq në rrezen e shikimit tim të kufizuar. Një gjë e zezë përparonte ngadalë në drejtim tim. Mund të ishte njeri, por mund të ishte ujk. Më shkuan djersë të ftohta në gjithë trupin. Për fat të mirë, ai që vinte drejt meje ishte njeri. Ishte një djalë i ri, gati në moshën time.
Mezi e çamë rrugën bashkë deri tek shtëpia e Shkekës.
Djali kishte një dru në dorë dhe me të i ra tri herë derës. Shtëpia ishte dykatëshe. Në katin e parë nuk kishte dritë fare. Llampa ishte ndezur vetëm në katin e dytë. U dëgjua një dumllimë shkallëve dhe gërvima në llozin e derës dhe ajo u hap. Para nesh ishte një burrë i gjatë, i parruar, me një peliçe rupa-rupa të hedhur krahëve. Shtëpia e Shkekës ishte mësuar me udhëtarë që i zinte nata në rrugë.
Soba kishte qenë ndezur. Por unë isha krejt akull. Kisha nevojë të ndërrohem, të vishja rroba të thata dhe ato që kisha veshur të thaheshin pas sobës. Por varfëria në atë shtëpi ishte ulëritëse.
– Jemi djegur këtë verë, më është djegë shtëpia me çfarë kishte brenda, shpëtuan vetëm njerëzit. Nuk kemi as rroba për të fjetur, – tha plaku.
Isha ulur në një shtroje të varfër: një copë hasër dhe diçka si lëkurë sipër. Kërkova një shkam që ta tërhiqja më tepër mbi vete nxehtësinë e sobës. Shkamin ma gjetën dhe në atë pozicion mund të më thaheshin edhe rrobat që kisha veshur. Tani akulli i madh në flokë dhe në qerpikë më ishte shkrirë, por isha lagur aq shumë sa dukej sikur kisha hyrë në lumë me gjithë rroba veshur.
– Nuk do ta harroj kurrë nderin që më bëre. Më shpëtove jetën, – i thashë plakut nesër në mëngjes kur u ndamë.
– Mos m’u harroftë te Zoti, – tha plaku.
Kur shkova te shtëpia, m’u duk sikur kisha lindur për së dyti. Ajo copë rrugë, edhe pse në zemër të ditës, më mbajti katër-pesë orë.
***
Dy vjet më vonë isha prapë mësues në Fushë Alie. Po rrija në një tryezë në klubrestorantin e lokalitetit dhe sesi më shkuan sytë te një plak i vjetër, i rrëgjuar që po rrinte me gomar nën hijen e rrapit. Gomari përpiqej të hante ndonjë fije bari që kishte filluar të thahej se ishte vjeshtë e dytë. Me pak “shtrydhje” kujtese e gjeta kush ishte plaku: Ali Shkeka. E pyeta përse kishte dalë asaj ane. Për drithë, – tha, – kam fëmijët pa bukë.
I thashë kamerieres që t’i binte plakut një mish me patate dhe një makaronë.
– Kush je ti që po m’i bën këto ndere? – më pyeti plaku.
Ia thashë emrin, por nuk më mbante mend, se më kishte shpëtuar jetën dikur. Nuk doja t’i hapesha para se të vinte çasti i duhur.
– Drithë këtu nuk ka kush Avdi Martinit. Do të shkojmë tek shtëpia e tij. Ja, dhjetë-pesëmbëdhjetë minuta larg e kemi.
Mbas gjysmë ore ishim në shtëpi. Babai po rrinte në hijen e mollës së re. Kur mori vesh kush ishte dhe se çfarë kërkonte më tha mua:
– Shko e na merr kalin në brraka. Të vish si vetëtima.
Nuk kaluan as dhjetë minuta dhe ata më panë si kapërcente dushqet e rralla dhe porenet Pela e Zezë; mbante njëqind e pesëdhjetë kile pa iu dridhur gjunjët aspak. Babai i tha Ali Shkekës:
– Gomarit hipi se ke kodrën përpara. Kalin e bie djali.
– Unë nuk kam aq para sa me ble një kuintalë e gjysmë drithë. Kam dalë me ble aq sa të mbajë gomari. Po drithi më duhet dhe duhet të më presësh për pare.
– Ti m’i ke dhënë me kohë paret e drithit, – i tha babai.
Vetëm atëherë Ali Shkeka mori vesh që më kishte shpëtuar jetën.