Aty te portat Skée është libri im i parë, i botuar para 25 vjetësh nga shtëpia botuese “Onufri”, që asokohe ishte në Elbasan. Me të nis rishtaria e rrugëtimit tim letrar. Më 1996, kur doli libri, unë isha student i institutit të letërsisë botërore “A. M. Gorki”. Librin e botuar ma dërgoi botuesi, z. Bujar Hudhri, në Moskë, me anë të Olga Kollpakovës, ish-atashe e kulturës në ambasadën ruse në Tiranë. Nuk mund ta harroj kurrë atë emocion, një përzierje midis gëzimit të madh, shqetësimit, parehatisë, madje edhe njëfarë frike. Mezi prita të shkëputesha për t’u mbyllur në dhomë. E kam lexuar i përqendruar, duke u dridhur si në ethe deri në vargun e fundit. Kur mbylla kapakun, thashë me vete: “Po, ky është libri im!” Nuk mund ta banalizoj me asgjë tjetër të krahasueshme atë ndjenjë galdimi e lehtësimi njëherësh.
Vëllimi përmbledh krijimet e mia poetike të periudhës 1990-1994, një fazë kur unë kisha kapërcyer sprovat e hershme dhe të mundimshme me vargjet në kërkim të një forme shprehëse sa më individuale. Mund të jenë grisur disa libra, dorëshkrime të mëparshme, për të mbërritur te ky vëllim. Kisha botuar disa cikle poezish në shtypin letrar qendror nga viti 1989 e në vijim. Kisha fituar disa çmime poetike kombëtare, disa konkurse, ndër to konkursin letrar prestigjioz “Migjeni”. Periudha e shkrimit të këtyre poezive ka qenë koha e përmbysjeve epokale, e rënies së diktaturës, që për mua dhe shoqërinë e poetëve të grupimit letrar “E përshtatshme” në Fakultetin Filologjik ishte, para së gjithash, koha e shijimit të lirisë krijuese. Tani, pas çerek shekulli, duke rilexuar poezitë e këtij vëllimi nga lartësia e sotme, kuptoj se nuk do t’i kisha shkruar më mirë. Ndaj ribotimi nuk paraqet asnjë ndryshim me versionin e botimit të parë origjinal, me përjashtim të një korrektimi të kujdesshëm. Kuptoj, gjithashtu, se poeti mund të mësojë shumëçka nga kultura, libri, universitetet dhe teoritë, por shqisa e natyrshme e poetit nuk përftohet në rrugën e njohjeve e të dijeve akademike. Ajo ose është e lindur dhe farkëton imazhet në kudhrën e përvojave të brendshme, ose, në mungesë të kësaj dhuntie, do të shpiket një natyrë e dytë, vetëmashtrimi, duke u rrokullisur nga imitimi në epigonizëm. Unë besoj se poeti mëson nga vetvetja, duke “shkepur mish” nga vetja, ose, siç e thotë O. Mandelshtami në një varg: “Vetë jam dhe lule, vetë dhe kopshtar.”
Titulli i vëllimit është një metaforë, siç janë rëndom titujt e librave poetikë. Në poemën e Homerit, Iliada, portat Skée janë portat kryesore të Trojës, bri të cilave gjendej Kulla e madhe, prej nga hapej pamja në fushën e luftës para qytetit dhe në det. Nga kjo kullë pleqtë trojanë kundronin luftëtarët akej, ndërsa Helena i jepte shpjegime Priamit për heronjtë që ajo i njihte. Te portat Skée Hektori ndahet me të shoqen Andromakën dhe të birin Astianaksin përpara se të niset në fushë të betejës.
Besoj se me bërthamën e kësaj metafore shumëplanëshe në titullin e të parit libër kam dashur të bëj një besatim solemn me veten, për hir të gjësë më të çmuar që më kishte mbajtur gjallë gjatë fëmijërisë dhe adoleshencës dhe së cilës i qeshë përkushtuar: letërsisë.
Ky libër ka një rëndësi thelbësore për krijimtarinë time. Ai është një këllëf ku janë strukur të gjitha imazhet, tropet dhe figurat e veprave të mia të mëvonshme në poezi e në prozë.
Agron Tufa
Harmonika rozë
Kilikosa veten
dhe qava i lehtësuar,
i privuar rëndë
nga bota e mishit.
Nëpër brimat e harmonikës rozë
hyn e del shenjtërisht
fryma ime e artë:
e thurur me art të hollë,
e freskuar dhe e dridhshme,
e kulluar në filtrin
prej mushkërish gjethesh –
ajo ngjall një muzikë prekëse
që të përpëlitet si flutur e shituar
në zgavrën e pazbuluar të ngazëllimit.
Po mjaft!
Manteli i Centaurit u tund
tek digjet në shenjë lamtumire.
Në shkrumbin e tij trazo
se ke për të gjetur
eshtrat e frymës sime të artë,
pa të cilën s’kanë për t’u pjekur
frutat e kurmit tënd –
sajuar zjarresh tinëzare…
Stinë keqardhjeje
Keqardhja erdhi me varkë dhe lundër pirate,
rrodhi vjeshtë e përgjakur ijëve,
e papërcaktuar në shifra romake
gjithë lëngata për borën e re.
Hëna shkrin kujtesë në pika gjaku të ndryshkur pyjeve.
Nuk dëgjohet më briri,
as skërmitja që zvetënon
zemrën e pjekur të bishave bojëhiri.
Angullima vjen e largët,
e stërvitur në parandjenjë.
Kapërcej hijen dhe shkund këpucët me borë mbi një prag të huaj.
Dreqi më çon të shtyj dashuri si fantazmë
me nusen e tjetrit gjinxehtë në të errët.
Natë dhe gjinj dhe stinë keqardhjeje.
N’at fshat të trishtuar: borë dhe vetmi.
Pendimi godet pingul herë-herë
misterin e verbër dhe aerobinë.
Keqardhja vjen si shtjellë,
si pjalm i hidhur që era e çon
me lundër të zjarrtë në lukthin e tharë:
taksën do ta marrë
taksën do ta marrë
dhe s’do na e kthejë më kurrë
kurmin prej drite të ngjirur,
ashtu të shpërndarë sallatë nëpër dhera.
Sonet
N’errësirë shtrihej gruaja, shtrati, sakrilegji…
Shtrati, sakrilegji, gruaja lakuriq…
Tej feksnin çarçafët me bardhësi qefini,
bardhësi qefini që t’i vriste sytë.
Që të vriste sytë dhe të kallte frikë
në palcë e në eshtra si zhavorr i thatë:
gruaja që dihat, unë me veshët pipëz,
mund ta shihnim fundin shkaras nga një kamë.
Nga një kamë e gjatë si tërbim, si shpagë,
dhe të dy fishek për në ferr pastaj,
por “Ai” vonon, epshi çohet valë,
më rrëzon pa frymë mbi sisët e saj –
po me veshët pipëz, sikur vjedh thesarin,
sikur shtie në dorë botën skaj më skaj.
Aty te portat Skée
Portat e qytetërimit tënd do të hapen
me deshtë që përposh fshehin dashnorë.
Tejçohet dhe imuniteti i prekjes me sy
nga heqja dorë e prekjes me dorë.
Elegji
Po afrohet njeriu: siluetë e pikëlluar, ku i le
trokun e ëndrrave dhe thyerjet e shpatave?
Po afrohet një hije e përmbytur nga barra e fatit
me dimensione horizontesh. Një nga një
aviten keqardhjet fqinje me kundërmime shirash
dhe dritë të djegura në film.
Pllanga të përgjakura gjethesh flijohen mbi supe
si spaleta të bronzta.
O ti i prirur si pakkush në shpresë! Po zbrazet
planeti ynë i moçëm,
me vrunduj gjaku e morali,
e gjarpërusha pikëlimtare
kanoset mbi fatet e verbra –
mbi qenien tënde të thërrmueshme,
kalli i pjekur loti.
Oh, le të flijohet,
le të flijohet sonte në vaj për të gjithë
aorta e kaltër e hënës!
Pikturat e tua
Të të dua ty (me ndikim)
tinëzisht duke ndier
pengun e një feste të fshehtë
pezulluar qyshkur…
Të gjitha kushtet sekrete të ndjenjës
piqen në muzg dhe marrin dhenë.
Vijnë mbrëmje bote
me këngë inferiore.
Vdes toka me mua
nën këmbët e tua
dhe digjet e bie
e shkrin ndër yje
fytyra jote –
e fundit Bastije.
Të të dua ty:
pikë në plan të përmbysur.
Simetria pasqyrohet femër mbi gremisjen time.
Nëndheshëm uturin qeliza,
tym nxjerrin damarët… shiko
si t’i mbështjell gjumi fletë-fletë
gjinjtë elektrikë me llërë e me seks.
Me fantazi gjeniale gjithë-gjithë
je e raportuar
lakër kaçurrele,
me rrënjë të përjetshme në mish të munduar.
Ka dhe mëngjes
sa për t’u dalluar niveli i neverisë
në lartësinë e detyrës.
Të të dua ty (teknikisht)
e mos të ta shoh
formën e vagëlluar që humbet
në rrjetën e karkalecave gri:
ata që kthejnë nga perspektiva
lajmërojnë gosti të mbaruar,
të tjerë nga retrospektiva
edhe shijen ia kanë harruar.
Dashuria ime kridhet pingul me ngulm e ide fikse
në trafikun e rënduar të gjakrave bojëhiri.
Këngë
Do të të shpërndaj
gjithkund në kudo.
Dëlirma pak barrën moj mëma natyrë!
Hamall i ngarkuar
me një dashuri të rëndë –
ah, me një dashuri të rëndë,
veshur me lecka të dhimbjes
dhe këngë,
me leckat e dhimbjes dhe këngë.
Bagazhi i egër dhe gjunjët hollakë,
ah, gjunjët hollakë
tek dridhen, thembrat rrasen përtokë,
thellohen në tokë.
Si anije tokësore lundroj pa shpresë
me zemër të ngrënë,
ngado në kudo
të shpie, tek zbres,
me tokën e vdekshme nën këmbë…
Kuajt e ëndërrt
Kush i lëndoi kuajt e kuq në harbim
tokës së ardhur të marsit?
Tutje, perëndimi
ia qëlloi ligsht zemrës sime
të gjitha pikat e vdekshme.
Trokimë e hingëllima
u pinë pa gjurmë
në sfungjerin e gjirit tënd.
E megjithatë,
i pashë, për besë, kalëruesit
që behën nën pasione vetëtimash.
Zigzag elektrik,
gjarpër verbues
në segmentin e platitur të horizontit
përzhitën trëndafilin e pjekur
me qumështin radioaktiv të verës.
Më shungullojnë veshët
nga ai kalërim i ëndërrt
dhe si flatrat e shkrehura
të fluturës së vrarë – sytë e mi mjerojnë
patkoin e skuqur të zemrës
shqelmuar në sprint…
Jashtë
Ngrihesh në mëngjes
dhe kujtohesh se nuk e di ku e ke lënë syrin.
Njërin harron se e ke lënë në shpinë
e tjetri ka pikuar nga çezma në heshtje.
Pastaj kujtohesh se vetëm je zgjuar
dhe gjithçka ka qenë një ndodhi pa qerpikë.
Piqen kushtet
dhe respekti vërshon si katarakt
mbi kafkën e shkuar.
Të duket se gjithmonë
ke kositur jonxhë e
një flijim i butë plot aromë klorofili
lëron pandehmat e tua bujqësore.
Fëmijëri lucide,
e ndodhur rregullisht dhe pa pendesë,
si gjithë gjërat e dobishme, pa të cilat
s’do të ekzistonin elipset dhe metafizika,
fluturimet dhe rëniet, humbjet
e anijeve liburne
në kurmin e squllët dhe praktik të burrit…
Harresa e tashme me harrimin e shkuar
aq bukur përputhen!