Asokohe më pati përpirë kureshtja për shkrimtarin e fshatit tonë. Nuk kishte botuar ndonjë libër dhe, me sa duket, as kishte për të botuar ndonjëherë, sepse i përkiste një shtrese të deklasuar. Kjo shpjegonte gjithçka, por fakti që nuk kishin për t’i botuar kurrë, nuk e shkurajonte shkrimtarin tonë: ai shkruantë, siç thoshnin, vazhdimisht. E kjo ma ndizte edhe më fort imagjinatën, ndaj nuk ngopesha duke e parë… jo atë vetë, por më saktë, diç që fshihej përtej tij, apo më saktë – përthellë tij.
Kishte dy sy të kaltër, tepër të mëdhenj, të mos themi të shqyer (nga habia a nga ndonjë ndjenjë tjetër), një trup të lidhur, shpatullgjerë, krahë leshatakë e muskulozë, a thua ta kishte gdhendur vetë Mikelanxhelo, ndërsa flokët, të verdha e me krrela si susta, i rrinin mbi kokë si brerore. E mban mend gjithë fshati çfarë tmerri shtinë vikamat e hakërrimat e ndërkryera të tij kur deshën t’ia qethnin me përdhunë atë kurorë kaçurrelash! Të shokuar, grupi i “të fortëve” që ia mbërriti pas propagandës fshatçe mbi shfaqjet e huaja, u shpërnda si tufë zhgabash kur pret të cofë ndonjë kafshë e plagosur.
– Epo lëre halenë, t’i mbajë vakëf, gjersa ta tërheqin rrëshqanë në Degën e Punëve të Brendshme! – tha sekretari i Partisë, një meit i mbaruar me emrin e shkurtuar “shoku Kuk”.
Nuk e dinim me saktësi se çfarë shkruan shkrimtari ynë, Kiu, dhe shumë vonë mësova se emrin e kishte Haki. Kur u martua, Kiu ndërtoi një shtëpi përtrollëz me qerpiçë prej balte, disi të shmangur nga lagjja dhe shpinëkthyer fshatit. Natyrisht, shtëpinë e tij e rrethoi me gardhe të dyfishta me thupra të larta e tela, mbolli pemë në oborr dhe hapi vetë një pus. Për një farë kohe arrita të jem ndër të vetmit që lidha nja dy fije të kalbëta miqësie me Kiun, por s’ma mbante të rrija shumë gjatë vetëm për vetëm me të: sytë e tij shndrisin prej njëfarë etheje të kaltër çmendurie, bëheshin të lëngshëm nga lot djegës, por shumë shpejt ndërronin, zbuteshin, madje edhe qeshte, duke shpaluar ca dhëmbë të fortë, të mëdhenj e të rregullt, si krëhera fishekësh.
Kiu dilte rregullisht në punë bashkë me nusen e tij të re, të ardhur nga një fshat e i largët midis Dibrës dhe Kukësit, nga një familje e prekur. Gjithmonë punonin bashkë dhe gjithmonë dilnin e ktheheshin bashkë në shtëpi, gjerkur do t’i lindnin njëri pas tjetrit fëmijtë dhe Kiu të dilte në kooperativë i vetmuar, i heshtur, si një jetim. Shumë pak kujt i jepej të ndërronte ndonjë bisedë të sipërfaqshme me Kiun, edhe në ato raste, e kam ndjerë se njerëzit që shtyheshin t’i flisnin, e bënin jo nga dëshira, por o nga kureshtja e kontaktit me një të çmendur, o nga dëshira perverse për t’u tallur, sikundër kishte dhe raste që e provokonin të fliste kundra Partisë. Por, siç e thamë, Kiu ishte shkrimtar dhe nuk ua zgjaste shumë, duke u thënë shkurt: “Hajt, thyeni qafën, injorantë, hafije! S’ia ka kujt nevojën Kiu, atij i mjafton vetvetja”.
E mbaj mend se si kthehej i rraskapitur nga puna bashkë me të shoqen dhe e imagjinoj tani sfidën që i bënte ai njerëzisë. Pas një dië ditë të rëndë pune, për shembull, prashitje misri ku norma me kultivator ishte 800 m katror dhe pa kultivator – 400 m. Në pushimin e drekës, pasi lahej e freskohej ndanë pusit, ndërsa gruas së tij i binte bretku duke u marrë me punë të ndryshme shtëpi, Kiu-shkrimtar, tërhiqej si një viç i ngazëllyer në njërën nga dhomat e posaçme dhe merrej me krijimtari.
Kështu bënte pranverës, verës, vjeshtës dhe akoma më fort kur zinte dëbora e dimrit. Ne gjithnjë, sa shihnim tymtarin e çatisë në shtëpinë e veçuar të të tij, thoshim: “Ja dhe Kiu atje… ndërsa ne luajmë futboll, ai shkruan”. Po çfarë shkruante shkrimtari ynë, i tërhequr në shmang nga njerëzia? Për inat të kujt? Shumë kohë kam ëndërruar se Kiu i mbyllur po bënte hatanë, se njerëzit e fshatit tonë të madh do të krenoheshin me të, lapangjozët e provokatorët të plasnin nga zilia, ndërsa të tjerë që e kishin nënvleftësuar Kiun, do të vinin t’i binin ndër këmbë duke derdhur lotë të nxehtë pendimi mbi çizmet e tij të përbaltura. Dukej se heroi im shkrimtar as ia kishte ngenë se ç’mendonin të tjerët për të. Njëherë, teksa brigada e tij po hapte një kanal ujësjellësi, iu turr brigadierit me lopatë në dorë, deri sa e zuri dhe këputi në dru, duke shfryrë: “Mos guxo të marrësh nëpër gojë të parët e mi, ti, dhëmbëkrimbur, se s’ka kandar që na barabit me racën tuaj. Unë jam shkrimtar, kurse ti – qelbanik!”
Shumë kohë më vonë, familja e shkrimtarit u shpërngul, si shumë familje të tjera, por nuk qeshë interesuar se ku ishin zhvendosur. Ndoshta kishin emigruar në ndonjë shtet perëndimor tek të afërmit e arratisur.
Megjithatë rasti do ta sillte disa vite më parë, të njihesha me një “kryevepër” të Kiut. Në një shtëpi botuese jo aq të njohur, më dhuruan një libër voluminoz me autorësinë e tij, me titull të çuditshëm: “Kryqi, Kuku dhe Kukura”. E hapa librin sa ktheva në shtëpi, i përfshirë nga një mister i lashtë që s’më kishte lëshuar gjithë jetës. Libri ishte historik dhe përfshinte një periudhë trembëdhjetëmijë vjet para Krishtit gjer në ditët tona. Ishte një libër për fisin e tij. Po ç’mund të thoshte shkrimtari ynë Kiu për një periudhë aq të errët? Kiu vetëm me tetëvjeçare? Kiu që nuk lexonte libra? Ndërsa lexoja paragrafët, faqet, kapitujt e atij libri të vëllimshëm, mendja bridhte paralel në vitet e një varfërie dhe rraskapitjeje të madhe kur Kiu, si një luan i plagosur, tërhiqej në strofkë dhe merrej me lëpirjen e plagëve të veta. Shkruante duke iu kundërvënë gjithë njerëzisë jashtë derës së tij, hymnizonte fisin e vet të lavdishëm me bëmat e një kohe të parrokshme nga asnjë kujtesë, krijonte identitetin e tij, të ndryshëm nga masa prozaike e fshatarëve dinakë. Ja si e realizonte kundërvënien e madhe shkrimtari i fshatit tonë, Kiu, i mbyllur me vite të gjata në dhomën e tij, pas një pune rraskapitëse në kooperativë:
“…Kur erdhi në këto vise i pari i fisit tonë, Kuku, ka qenë viti 13000 para Krishtit (lëvdue qoftë!). Pati kaluar një fëmijëri jetime qysh kërthi, i braktisur nga prindër e të afërm, pasi në atë vis të Trakisë kishte kaluar një nga fiset e forta hetite dhe pati shuar me zjarr e hekur gjithë çfarë gjallonte asaj ane. Fëmija ishte më pak se dy vjeç dhe duke kërkuar bar e rrënjë për ushqim, u fut thellë në pyll. Një ditë drejt tij u avit një arushë e vogël, si një topth leshi. Kuku e përqafoi, ndërsa arusha e vogël e lëpiu në fytyrë. Gjithë paradites ata lozën bashkë, gjersa i zuri gjumi të përqafuar në lëndinë. Në mbrëmje ai e pa veten në një shpellë, duke ndjerë mbi vete vështrimin e dy syve të butë e të dhembshur. Ishte e ëma e arushës së vogël. Gjatë gjithë asaj vere e vjeshte, arusha e madhe e ushqeu Kukun me qumështin e saj, e rriti njësoj si këlyshin e vet. Kështu u rrit Kuku, mes natyrës së pakufi me mëmë-arushën dhe motër – arushën e vogël, gjersa një ditë, zëri i të parëve do ta thërriste për ripërtëritjen e genit të shuar. Sa e sa hëna, sa e sa diej këmbeu Kuku në udhëtime të gjata, gjersa mbërriti në një vend të bukur që përshkohej nga një lumë i madh: ishte fusha e Kastriotit. Kuku atëherë ishte dy metër e gjysmë i gjatë dhe me një bri në ballë. Për dy-tre ditë ai arriti të ngrinte kullën më të lartë në atë krahinë, për çka njerëzia erdhën, e përshëndetën dhe i uruan mirëseardhjen, duke e quajtur, për nder të viseve nga vinte, Kuk Traka.
Kuku ishte një njeri me fuqi mbinatyrore dhe një luftëtar i pashoq në trimëri. Thonë se fuqia e mendimeve të tij ishte aq e madhe, sa njerëzit përreth tij shihnin me sy se si shtilleshin përreth kokës së Kukut shiritat e mendimeve. Vendasit ia kishin drojen të ardhurit dhe energjisë së tij të brendshme, prandaj përpiqeshin me sa mund t’i largonin gratë dhe vajzat e tyre kur ndihej se po kalonte andejpari Kuku. Njëherë Kukut i ra rruga të kalojë nga kroi i fshatit. Gratë që mbushin enët dhe lanin u ndanë në dy rreshta për t’i hapur rrugë Kukut. Teksa kalonte midis rreshtave të tyre, Kuku ua shtiu sytë me rend nuseve, grave e vajzave të fshatit, dhe vetëm me atë vështrim, i la të gjitha me barrë…”.
Libri vazhdonte në këtë frymë, gjithnjë duke u rënduar me ngjarje që vetëm historike nuk mund të ishin. Në çdo rast tjetër, do të shkulesha se qeshuri, do të zbavitesha jashtëzakonshëm, por, ndryshe nga ç’mund t’i shkaktojë kjo lexuesit të panjohur që nuk e ka njohur shkrimtarin e fshatit tonë, Kiun, unë ndjeva të më shkapetet si një bojë e zezë nëpër gjak, trishtimi. Pikëllimi prej një vepre të tillë, ngase e dija që ishte krijuar në rrethana të caktuara nga një njeri i pashkolluar që i kundërvinte gjithë botës përjashta, shkrimtarin.
(Marrë nga libri “Thembra e Akcilit”, Botimet M&B, Tiranë, 2016)
