TREGIM / nga Artan Gj. Hasani
“Ke përdhosur simbolin e lirisë së qytetit!”.
Veç këtë fjali kishte mbajtur mend nga aktakuza e gjatë e prokurorit. Kishte bërë plot pesë vjet burg për përmjerjen që në dehje e sipër i kishte bërë publikisht një statuje që simbolizonte Lirinë e Qytetit, pikërisht në çastin e inaugurimit të saj nga kryebashkiaku. Pesë vjet nën vështrimin dhe vëmendjen e syrit të gardianëve.
Pasi doli nga burgu e ndjente se përsëri ishte nën vëmendjen jo vetëm të policëve, por edhe të qytetarëve. Qyteti tij që shquhej si qytet liridashës, nuk mund ta harronte lehtë atë. I dukej sikur të gjithë e tregonin me gisht…”Ja, ai, përdhosësi i Lirisë!”. Por jeta vazhdonte të rridhte dhe vëmendja e njerëzve ia la vendin indiferencës, indiferenca injorimit, dhe një ditë atë e harruan. Askush nuk e njihte më. Askush nuk donte t’ia dinte më për të.
Banonte në derën ngjitur me mua. Jetonte vetëm. Gjithnjë i dehur dhe i palarë. Askush nuk ia dinte emrin. Nuk i fliste askujt. Nuk punonte. E siguronte jetesën nga shitja e zogjve dhe pëllumbave.
Ditën e parë që nisa të jetoja në atë pallat, shumë vjet më parë, duke dashur të njihja fqinjin tim, kisha trokitur në derën e tij. Dera ishte hapur duke më sjellë në hundë një erë të rëndë që vinte nga brenda shtëpisë. Para meje ish shfaqur ai. I pistë, me flokët e gjatë të pakrehur e me një vështrim prej të shkalluari.
Nën sytë e çakërdisur i dalloheshin lehtësisht qeset e varura si dëshmi të pagjumësisë, lodhjes dhe dehjes. Papritur pas shpinës së tij, mbi supe, ishin vërsulur drejt meje një mori zogjsh dhe pëllumbash nga të gjithë racat. Duke klithur, kënduar dhe duke rrahur fort flatrat dhe krahët e tyre ata mbushën për një çast korridorin e gjatë të pallatit dhe duke lënë në ajër puplat e tyre u rikthyen përsëri brenda asaj shtëpie të panjohur për këdo.
Më vonë nuk merrej më me pëllumbat dhe kanarinat, por me zogj të egër pylli, ca fluturakë të vegjël që i quajnë kryearëza. Kryearëza është një zog liridashës që e urren kafazin më shumë sesa kanarina apo papagalli. Jo shumë këngëtar, por liridashës. Dilte që në mëngjes me një çark në xhepat e grisur të xhaketës tërë zhul dhe merrte rrugën drejt shinave të trenit që të çonin drejt pyllit të vetëm të qytetit.
Dikur kisha parë pakëz të hapur derën e tij. Kisha trokitur dhe, pasi askush nuk i ish përgjigjur trokitjes sime, kisha shtyrë derën e rrjepur e të palyer prej shumë kohësh dhe isha gjendur në një sallon të errët që kutërbonte nga një erë glasash dhe vjetërsirash. Një derë dhome u hap dhe duke më bërë shenjë me dorën në buzë që të heshtja, fqinji misterioz më ftoi brenda.
Nuk do ta kisha besuar që në atë ambient të qelbur mund të jetonte një krijesë njerëzore. Kudo nëpër mure syri të zinte kafazë të vjetër e të ndryshkur, me portat e shqyera e të varura nëpër tela… Një mbeturinë qilimi e mbushur plot me glasa dhe njolla balte të tharë. Në cep të saj një komerdare e zezë plot mballoma që mesa kuptova i shërbente si jastëk fqinjit tim. Një batanije vrima-vrima varej mbi një kafaz pranë dritares, e cila në vend të xhamave kishte ca kompensata të çara nga të cilat depërtonte një rreze e hollë drite. Po të mos ishin ato të çara, vështirë se mund të kuptoje që jashtë ishte ditë.
Në tërë atë apartament të mbushur plot e përplot me kafazë ndodhej veç një zog. Një kryearzë. Çuditërisht e pastër, me atë shkëlqim të puplave dhe pendëve të veta… me atë gri dhe të zezë spërkatur me pikla të verdha nën një tis të kuqërremtë… Ai, i pistë dhe i palarë si gjithnjë, më hodhi një vështrim ku buhavitja e syve dhe sklepat mbi qerpikët e errët nuk më penguan të dalloja një ndriçim dinak… diçka si mburrje… si entuziazëm… Edhe zogu kishte kthyer kokën e tij nga unë… si i tulatur nga vizita e një njeriu tjetër në atë banesë që mesa dukej ishte veç pronë e atyre të dyve. Përsëri gishti i tij mbi buzë dhe vështrimi iu përqendrua te porta e mbyllur e kafazit. Tashmë vështrimi i syve të kryearëzes kishte rënë mbi të. Në dhomë nuk pipëtinte asgjë. Dukej sikur gjithçka kishte ngrirë. Papritmas, me një lëvizje të beftë dora e tij e stërvitur hapi portën e kafazit dhe në fraksione të sekondës zogu doli dhe nisi të fluturojë nëpër dhomë, një fluturim që, më shumë sesa arratisjes, i kishte ngjasuar një shëtitjeje lozonjare të ndërprerë për pauza të vogla mbi kafazët e boshatisur të varur mureve.
Papritur, nga poshtë një minderi të vjetër e të leckosur, ai nxori një çark në të cilin ish vënë një copëz buke. E vuri në mes të dhomës dhe me një lëvizje të fortë të dorës më shtyu mua jashtë dhomës dhe, pasi doli edhe vetë, mbylli derën aq sa të mund të vrojtonte çarkun dhe një orë të vjetër dore që e mbante në xhepin e grisur. Ndërsa unë akoma nuk e kisha marrë veten nga habia, pashë se si ai në dorë mbante edhe një bllok të lerosur në të cilin kishte disa shënime pothuajse të palexueshme në atë errësirë që mbulonte atë apartament… Pas disa minutash, tik-takun ritmik të akrepave të orës së vjetër e kishte ndërprerë kërcitja karakteristike e çarkut.
Me një ngazëllim të paparë ai u vërsul brenda dhomës dhe në vend që të shkonte drejt çarkut ku përpëlitej kryearëza, u ul mbi minder dhe me një mbeturinë lapsi shënoi diçka në bllok dhe më pas më hodhi një vështrim triumfues, duke ma tundur bllokun dhe orën e vjetër para syve…
Zogu akoma përpëlitej në çark, ndërsa unë, më keq se zogu, përpëlitesha në çarkun e kureshtjes sime. Ndërsa fqinji u drejtua për nga vendi ku ndodhej çarku, unë shfrytëzova rastin të lexoja fletën e bllokut. Ajo që lexova, më tronditi. Vendin e kureshtjes si me magji e zuri një marramendje që pothuajse më la pa frymë. Kuptova se çfarë ndodhte brenda atij apartamenti që tashme më ngjasonte si një kafaz që mbante kyçur një njeri dhe një zog. Në bllok ishte një evidencë e plotë, një statistikë për t’u pasur zili e tërë lëshimeve nga kafazi dhe kapjeve në çark të kryearëzës së shkretë gjatë çdo dite. Ishte shënuar saktësisht koha e lirisë së saj që nga dalja nga kafazi e deri në çastin e zënies në çark. Një ritual që ndodhte gjatë gjithë ditës deri në mbrëmje vonë, siç tregonin edhe orët e shënuara mbi fletët e zverdhura të bllokut. Matje statistikore e lirisë së zogut. Nuk ishte diçka që kishte të bënte më kulturën e rritjes së zogjve… Ishte diçka përtej zogjve dhe njerëzve… ose diçka mes tyre… që nuk i përkiste as njërit e as tjetrit…
Zhurma metalike e portës së kafazit më ndërpreu leximin. Kryearëza ndodhej përsëri brenda kafazit në pritje të liridaljes së radhës. Ai qëndronte me duart ne xhepa… I përqendruar me sytë mbi zogun. Pas pak euforia që të jep pushteti mbi lirinë e tjetrit ish larguar prej tij, për t’ia lënë vendin një dridhjeje… më pas një ngashërimi… e më pas lotët rrodhën mbi rrudhat e asaj fytyre të murosur që tashmë dukej se kishte harruar për praninë time në atë dhomë. Kisha mbetur i palëvizur herë duke vështruar atë e herë zogun e shkretë që fillimisht lëshoi ca cicërima… e më pas veç shihte ngultazi herë mua e herë padronin e tij. Më kishte bërë përshtypje që kryearëza nuk kishte cicëruar as gjatë fluturimit e as kur ish kapur në çark, por vetëm pasi ishte gjendur brenda në kafaz.
Sot ai vdiq.
Mes pisllëkut… glasave… kafazëve të braktisur me dyer të shqyera një mjek konstatoi shkakun e vdekjes. Komë alkoolike me pasojë vdekjen. Më pas nën urdhrat e një polici bashkiak dy jevgj morën kufomën e mbështjellë me qilimin e lerosur dhe e transportuan drejt një makine të vjetër varrimi.
Ishin larguar të gjithë pa e vënë re kryearëzën e tulatur brenda kafazit.
Ndërsa po thithja i përhumbur cigaren një cicërimë e zgjatur më kishte përmendur. Futa dorën brenda kafazit dhe mora në dorë zogun e tulatur që dridhej sikur të kishte kuptuar vdekjen e të zotit… Pasi e pashë për të fundit herë atë krijesë të vockël që më lidhte me fqinjin e humbur, hapa pëllëmbën e dorës dhe me një të shtyrë të krahut e nisa lart në fluturim…
Kryearëza bëri një xhiro rreth meje që po e shikoja i mrekulluar në mes të oborrit dhe u nis në fluturim drejt qiejve… Një rrotullim mbi ndërtesat përreth… edhe një tjetër… edhe një tjetër… u fut mes një tufe zogjsh… fluturoi bashkë me ta në pikiata dhe pirueta mahnitëse… pastaj u shkëput nga ajo skuadrilje zogjsh të lirë… fluturoi përsëri e vetme drejt qiellit. Papritur krahët iu këputën dhe pas një çasti u përplas pa jetë përdhe…
(Marrë nga libri “Rutina perfekte, Botimet B&B, Tiranë 2019. Çmimi: 700 lekë)