Duke lexuar librin “Në panteonin e vlerave” të autorit Halil Rama
Pa asnjë mëdyshje, libri i Halil Ramës “Në panteonin e vlerave” është befasi në botimet e viteve të fundit. Media vizive dhe ajo e shkruar na ka “bombarduar” me kronikat e krimeve dhe me ato rozë. Dhe të vënë në rolin e një edukatori të brezave, të paktën në familje, pa folur në mjedisin social, e kemi të vështirë që t’u themi më të rinjve se ka edhe vlera të mira ky vend, kjo krahinë, që duhen njohur, që duhen ndjekur, pa folur edhe për Panteonin e vlerave që ka dhe duhet të ketë një komb, pavarësisht se sa popull ka ai në sipërfaqen që mbulon flamuri i tij.
Nuk ka zgjedhur poezinë Halil Rama në një Oqeanopoezi, ku të gjithë vargëzojnë ditën e natën, para telenovelave e para tribunave, e pak, shumë pak poezi të mbeten në kujtesë, në mish, nën lëkurë; pale t’i vësh nën jastëk apo t’ua tregosh fëmijëve, miqve, nxënësve, në një kohë të caktuar, edhe pse bëhen sa e sa konkurse, shtrohen dreka për të, hidhen sa e sa lekë, euro, dollarë në tavolinat e botuesve të shtëpive botuese kudo e kurdo. Dhe barra ose dhe nderi për të parë një libër të ri të Halil Ramës ishte fort e madhe.
Një libër racional, emocional, dokumentar, arkivor që të bën ta marrësh diku një laps nga ato që shumë herë i kemi harruar përballë dehjes që na kanë bërë tastierat e kompjuterave dhe të celularëve dhe të shkruash diçka, mbase edhe shumë. Të shkruash për t’u bërë më tej një Urë modeste e dobishme dhe e bukur mes kësaj vepre dhe publikut që e ndjek me shumë respekt, padurim dhe kureshtje çdo vepër që ai bën. Të bën që para se t’ia japësh mesazhin atyre që e lexojnë çdo ditë Halil Ramën të marrësh shumë për vete, bash si ata çirakët që kanë një kod të përbotshëm të marrjes së zanatit nga ustallarët.
E kjo ndodh jo vetëm në të gjithë botën se zanati (qoftë edhe ai i shkronjëshkrimit shqip) nuk merret me leksione në një auditor të ftohtë ku mungon shpesh edhe vemendja e atyre që dëgjojnë, qoftë dhe pasioni i atyre që flasin (më falni, që marrin rrogën!!!!)
Në qendër të librit është PANTEONI.
Studiuesi Ermir Gjinishi ka shruar para pak ditësh një shkrim që sadopak na vjen në ndihmë të kësaj parashtrese për librin e Halil Ramës: “Po të kthehemi në parahistori, para se rapsodë e homerikë t’u këndonin hyjnive dhe heronjve mitologjikë, përpara se të shkruhej gjuha greke, rronte një popull i njohur me emrin Pellazg. Atyre u atribuon Herodoti historinë, e cila parapriu qytetërimin grek. Ndërtimet me gurë të pagdhendur përballë Panteonit në Athinë akoma edhe sot mbahen për pellazgjike.”
Përtej gjurmëve të gjuhës na vijnë vlerat që krijojmë në shumë ditë të jetës sonë. Patrioti Halil Rama nuk shkon në kombe të tjerë, po është diku pranë nesh për këtë mesazh. Para atyre njerëzve që vijnë dhe ikin nga gjiri ynë, jo thjesht anonimë, por pa ua kuptuar thelbin e Panteonizmit brenda vetes, që do të na “shëronte” nga sëmundjet e qaramanërisë dhe të mburravecërisë kolektive që na ka kapluar jetën dhe të nesërmen.
Përherë bashkëpunimin me krijues dibranë e kam parë me një droje, me gëzim, me krenarinë e fshehur që e kam mbajtur thellë – thellë vetes të mos më skuqë nga droja e një fjale, më shumë jo në vendin e duhur si duhet para tyre.
Përherë bashkëpunimin me miq të letrave, e kam parë si një provim të vështirë dhe shumë të bukur, së pari para vetes. Vjen një çast kur ti numëron shkrime, aktivitete, njerëz që ke takuar, libra që ke bërë, antologji ku ke marrë pjesë në vendin tënd e në vende të tjera në botë e sërisht bashkëpunimin me dibranët, qoftë ata të Nëntë Maleve, qoftë ata të Grykës së Radikës, të Bulqizës të Lurës, të Maqellarës dhe të Çidhnës, qoftë të Grykës, qoftë dhe ata të Shehrit si i thonë qytetit, e kam parë me atë shprehje që dikush e tha në diskutimin e librave të një dibrani punëtor dhe të dashuruar pas fjalës së bukur, Demir Rusi. E çka tha ai do thoni ju? Para se t’ua them më duhet që të hap një bllok të vogël, një fletë ku e kam shkruar se ishte fort e mençur për ta dëgjuar e po kaq e mençur dhe e dobishme për ta bërë një realitet në shkronjëzimin tënd, ku kam të shkrirë të gjitha krahinat e Shqipërisë, të Kosovës, të Çamërisë: “Kur hyra në shkollën dibrane, isha nxënës dhe dola prapë nxënës.”
A nuk po e bën këtë gjë fort mirë dhe me dashuri edhe Halil Rama në këtë libër, kur ai na rreshton vlera të shumta të qytetarisë dibrane, të përkushtimit të brezave të saj. Të fushave të ndryshme të jetës.
3.
Libri është bazuar në një treshe magjike. Mistike. Janë disa kapituj që të ngrejnë pak nga pak në një Panteon, që ti e sheh jo me një zili egërshane, por me një respekt të madh për ata që ai të vë përpara me të gjithë sfidat e suprizat e tyre. Dhe të mendosh se ai në një kohë të caktuar ka bërë të skicimin e veprave të plota qindrafaqëshe për secilin prej tyre. Në libër ka shumë reçensa. E kush nuk do ta dëshironte një reçensë të tij që është kaq e saktë. Kështu ai shkruan për “BERISHËT E MUHURRIT, SI RAST UNIKAL NË HISTORINË SKËNDERBEGIANE”. Shkruan për sagën e Jakovajve, për ish-presidentin Omer Nishani, për Toponiminë e Çidhnës, për veprën e Hajri Mandrit, etj.
Shkruan për antishqiptarizmin dhe aspiratat sllave ndaj trojeve shqiptare. Kufiri kohor që ai ka marrë është të paktën 600 vjet më parë. Të dërgon te fjala poetike e urtakut Teodor Laço. Faleminderit se e kishim harruar pak Mjeshtrin Laço, Halil Rama! Na dërgon në sinorët poetikë të Naim Plakut që janë më të bukura se rudinat e Korabit. Na flet për Musa Riçkun, Ahmet Prençin, Naim Berishën, Sakip Camin, Nikollë Lokën, Shaqir Skarrën, Hysen Dervishin, Isuf Imerajn…
Na sjell një shpirt të madh, gati parajsor të Demir Rusit me dy librat e tij, të cilët pata fatin që t’i shoh, t’i redaktoj dhe të jem pjesë e festës së përurimit të tyre bashkë me Halilin.
Pjesa e portretizimit të një gazetari natyrisht është testi i saktë i profesionalizmit të tij. Këtë ai e jep në mjaft personazhe të spikatur, të njohur e të panjohur shumë për publikun e gjërë dibran jodibran. Është gjë e bukur se optika e tyre përfshin personalitete të moshave e profesioneve të ndryashme, si: Sulejman Dibra, Bujar Pata, Edmond Isaku, Osman Miha, Jonuz Muça, Lahim Kola, që të mbeten në mendje me detajet që ai ka dhënë për jetën dhe veprën e tyre.
Pjesa më profesionale e kohës që jetojmë për një gazetar është ajo që ndodh edhe në historinë botërore. Bëhet fjalë për dossierët. Bie në sy një figure-legjendë, me të cilën mund të mburret sot çdo vend në Ballkan e në Evropë si gjeneral Rrahman Parllaku për të cilin, sjell pasionin për librin, si risi në jetën e tij. “Librat do të ktheheshin në të vetmin ngushëllim për të gjatë 16 viteve e 3 muajve burg. Gjeneral Rrahman Parllaku do të kalonte 11 muaj në hetuesi bashkë me të tjerë “puçistë të ushtrisë”, si Beqir Balluku, Petrit Dume e Hito Çako. Më tej qelia. Pikërisht aty gjenerali do të mbahej në këmbë përmes leximeve. Gjatë viteve të dënimit, Parllaku ka mbajtur një fletore shënimesh për të 96 librat që ka lexuar në burg. Letërsi botërore dhe shqiptare, mbi të cilët mbante shënime të shkurtra”. Edhe pse sot vlerësimet e tij mund të duken pak skematike e të ndikuara edhe nga metoda e kritikës së kohës, ato janë një lëndë interesante për një studim mbi letërsinë e lexuar në burgjet e diktaturës. Përmes këtij DOSSIER-i Halil Rama sjell jo vetëm përmbajtjen e ditarit të librave, mbajtur në qeli, por edhe copëra kujtimesh nga ajo periudhë tmerri, cilët ishin hetuesit e oficerët, ata “të vijës së partisë” dhe ata njerëzorët, që thyenin rregullat me një gjest sado të vogël humanizmi. Si iu vu leximit dhe ku i siguronte librat?!!!
Nën këtë optikë, janë pëfshirë në “Pantronin e vlerave” edhe bushtalinjtë e Shkodrës (Familja e Shefqet bej Bushatit që shkriu gjithë pasurinë për LANÇl), dëshmori Ahmet Fetah Cami, familja e njohur pogradecare Guxholli, Adem Islam Hoxha i Çidhnës, hero i rezistencës ndaj monarkofashistëve grekë si dhe Sulë Lushaj, një emër I ri në Muzeun e ish të Përndjekurve Politikë, që janë portrete mjaft të spikatur.
Për të dhënë sa më mirë këto, ai ka shfrytëzuar edhe intervistën me disa prej tyre.
Bashkë me urimin për librin e radhës do të thonim se libri ka vlera të shumëfishta. Është vlera njohëse për këta njerëz ose figura të historisë, artit të Dibrës e më tej, që nuk i gjen në librat shkollorë.
Është një libër që duhet të jetë në duart e gazetarëve më të rinj për të parë një përvojë mjaft të vyer profesionale të këtij gazetari mjaft profesionist.
Është një vlerë për historinë e Dibrës e atë kombëtare në tërësi, që mund të ushqente mjaft muze të saj, atë të luftës, të arsimit, të teatrit, të ushtrisë, të shkencës, etj.
Është një model i bukur gjuhësor, para të cilit mësuesët e gjuhës të shihnin modelin e mirë të shkrimit të gjuhës amtare.
Dhe këto nuk janë pak që edhe vetë libri, ashtu si personazhet e tij, të vihet në Panteonin e kulturës së shkruar shqiptare të viteve të fundit.
Tiranë, gusht 2017.