Një ditë kur dielli ia bënte me sy fshatit Rreng, u kthye Thartin Shtaza nga Kanadaja. I gjithë fshati u gëzua madje sa nuk pëlcitën nga qejfi sepse kish ardh prej kurbeti i biri i Bevramit, e fill të nesërmen do martohej. Kërciti lodra e surleja dhe krejt fshatin e përpiu një aheng i paparë e i padëgjuar në anët tona.
Para se të ikte andej, në anën tjetër të tokës, fshati, e mbante mend për një djalë që i kishte shokët e rrallë. Ishte punëtor, me sedër, e ma së shumti i besës. Biles, të gjitha cucat e fshatit e kishin si vëlla. Për tu habit qe fakti se dhe ai, i donte si motra. Shkurt: lum ajo që do ish nafaka e këtij djali.
Thartini kishte punuar me vite të tana edhe e kishte bà, si i thonë: paren grumbull. Kishte marrë letrat e tashmë do shkonte e vinte prej kurbeti sa herë ti tekej apo ta merrte malli për të ëmën. Para një viti, i ati, njëmendje me të shoqen e vet, prej nevoje, e aq më pak prej qejfit, i kishin gjet një nuse, nga ato të motit e të zakonit: e hijshme e punëtore, babë e nanë të ndershmëm dhe ata po ashtu shumë punëtorë. Kishin fol e ishin njoft pastajmi në skajp, e tashmë kishte ardh koha me u bà të dashtunit dhe hasmit e njëri-tjetrit (kanë thonë të parët se me hasmin ndan shtratin).
Larg vendit, para se të kthehej, Thartini kishte qenë një hamshor i vërtetë. Ai djali i ndrojtur e i ndershëm kishte marrë udhën e djallit: s’ishte më në këtë qenie burrërore. Nuk mbahej mend sa kurmet e vajzave kishte shqyer. Nuk i vëmë faj, larg atdheut, larg njerëzve që donte, ai do e shfrynte mallin diku, dhe kjo kishte qenë menyra me e natyrshme që i vinte një malësori në pikun e moshës. Biles vitin e fundit, kur fliste me të fejuarën e tij, e kapte një trazim në bark, diç e përzier mes mallit dhe dashurisë, e dëng pas mbarimit të bisedës shkonte e shkarkohej mbi kurmin e Kanadezes dhjetë vjet më të madhe. Kjo ishte si me thënë…grua për letra.
Buzët e Thartinit vetëm qeshën gjithë dasmën. Qeshën e nënqeshën. U zgërdhinë, u kënaqën. Kjo qe hera e dytë që e vishte këtë kostum të zi, dhe për dreq, sa herë lëshonte sytë në veten e vet, parasysh iu shfaqte e shoqja e vjetër, e huaja, ose më troç, ajo që i sistemoi jetën dhe që bëri njeri. Se nuk thonë kot: kush të jep letrat, është me të dhënë jetën. Herë e gjitha kjo i dukej dasëm, e herë-herë dukej një lojë e bukur që po e luante për së dyti. Ishte nata e parë qe do flinte me një shqiptare, me të drejta të plota si nga ana ligjore ashtu dhe fetare. Ndërgjegja e tij sapo fillonte të pastrohej. Ia kishte premtuar vetes këtë, madje edhe Zotit. Ai do ti përkushtohej kësaj vajze të bukur dhe të njomë ngjashëm përpikmërisht me pranëverën. Do i dedikonte jetën, madje do jepte atë nëse do të qe e nevojshme, sepse e kishte tashmë shpirt. I ishte betuar Zotit se do e donte me palcë trupit të tij, por kurrherë ajo s’do e merrte vesh për asnjërën nga kanadezet.
Pare e madhe u hodh në dasëm, saqë Thartini, sa si shlyu të gjitha shpenzimet dhe harxhet e dasmës me paret që hodhën dasmorët.
Mbrëmja u derdh përmbi fshat e pllakosi gjithë horizontin. Hëna përtace u shfaq përmes qiellit, e gjatë gjithë mbrëmjes nuk reshti duke e parë nusen e re mu në kokërr të syrit. Nusja, kur kërcente mundohej ta shmangte atë, e si pa të keq, i kthente shpinën vazhdimisht. Sa herë shikimi zgjaste mbi disa sekonda, nusja ulte kokën. Askush nuk e vu re, se ajo ish nuse, e koka ulur duhej mbajt. Hëna i trazonte diç në stomak nuses së re. Mosbesim? Tradhëti? Veç një Zot mundet me i zbërthy këto komplekset e nuseve, aq më shumë të nuseve të reja.
Edhe në dhomën e saj të gjumit, tek priste dhëndërrin Thartin, hëna nuk iu shqit. Përmes dritares lëshnote sytë e saj të hirtë e nuses veç i ngjethej mishi çdo çast e më fort.
Për nji grimëkohë e imagjinoi veten kapërthyer në shtrat me Thartin Shtazën, mbërthyer në krahët e tij gjithë qime e muskuj, duke u kafshuar në buzë e qafë me të, deri në çastin kur kujtoi kokërdhokët e hënës mbi jorganin e shtratit ku gjendej ulur gati-gati kacipupthi. U çua, afroi perden dhe sytë e hënës njëkohshëm ngelën jashtë dritares.
Prapa derës u dëgjuan zëra. Thartin Shtaza u fut me vrull në dhomën e gjumit duke marrë shqelma e shpulla nga kushërinj e farefis.
U ul mbi krevat. Sytë i shëndritnin. Hoqi kollaren ndërkohë nga prapa derës sërish zëra, por këtë herë në formë kënge:
Fryny era, u hap dera / hym m’zati te mushqerra /Or muzat, or kreje-shnejk / Veç kadal e mos u mbejt.
Kjo u këndua dy herë në një ritëm të çrregullt dhe nën zëra burrash e grashë, që thuajse i dinin fort mirë këto punë. E pastajmi vijuan:
Dy bilbila në një trinë / një n’gjunjë e tjetri n’shpinë.
Thartini u cua, fiku dritën dhe të dy nuse e dhëndërr bënë ato që sugjeronin këngët.
-Nënë, lëri ato petulla dhe hajde brenda- urdhëroi dhëndërri pa i thënë as mirëmëngjes të ëmës.
-Urdhno mor bir- u afrua ajo me një mashë që pikonte vaj të nxehtë.
-Thuaj babës që kjo nuse nuk bën për mua- foli ai. Bëhuni gati e çojeni andej nga erdh.
-Pse mor bir- pyeti ajo e shtangur.
-Nuk ishte vajzë nënë- sosi ai.
Peshkopi 2016
